Petr Lom en Corinne van Egeraat zijn echtgenoten én partners in film. Ze maken al jarenlang internationale documentaires over mensenrechten, maar in hun laatste productie volgen ze een rivier. Om precies te zijn: de Whanganui-rivier in Aotearoa (Nieuw-Zeeland). Het is de eerste rivier ter wereld die werd erkend als rechtspersoon, als een levend en ondeelbaar wezen. Lom en Van Egeraat volgen Māori riviervoogd Ned Tapa, die samen met een internationaal groepje een kanotocht van vijf dagen aflegt over de Whanganui, om deze plek waar de natuur regenereert te ervaren.

Het verhaal begint al in 2017. Lom: 'Corinne las destijds een artikel over de Whanganui-rivier, die legal persoonhood kreeg. Ze was gefascineerd met het onderwerp en zei dat we daar echt naartoe moesten gaan.' Van Egeraat: ‘Het concept dat water aan zichzelf toebehoort zette bij mij iets in gang. Ik dacht: dit is zoiets volkomen logisch, alleen zijn we niet gewend om het zo te zien. Althans niet in het Westen.’

Het echtpaar maakte er in 2020 de korte docu Wij zijn de rivier over. Het is voornamelijk een portret van Ned Tapa, een Mãori die al zijn hele leven langs de Whanganui-rivier woont. Door zijn ogen toont de documentaire hoe de Mãori naar de natuur kijken en hoe je in harmonie met de natuur kunt leven. 

I Am the River, the River is Me is een lange documentaire. Het dient ook als portret van Tapa en de rivier die hij verzorgt, maar is vooral een reisverslag van een groep vrienden, familieleden en activisten op een vijfdaagse kanotocht over deze heilige rivier. Bij hen zijn een First Nations Elder uit Australië en zijn dochter; die zich inzetten om hun eigen stervende rivier thuis te redden. Ook in de boot: een Australische kunstenaar en een internationale filmploeg.

Ook Lom, Van Egeraat en de filmploeg komen prominent in beeld. En dat is een bewuste keuze. Van Egeraat: ‘De film gaat over onderlinge verbondenheid. Over dat we allemaal in hetzelfde schuitje zitten. We wilden als westerse filmmakers niet weer een leuk verhaaltje over de inheemse bevolking van Whanganui maken, maar samen  het verhaal van hun rivier en hun alternatieve levensbeschouwing  delen.'

Lom vult aan: ‘Het is voor ons ook een kwestie van moreel fatsoen. Iedereen heeft immers een stem en al die stemmen moeten gehoord worden. Ook die van de crew, die je normaal nooit te zien krijgt. Zeker als je over zoiets verbindends als een rivier vaart, telt ieders stem even sterk.’

Voor de Mãori bestaat er een groot verschil tussen voogdijschap en eigenaarschap in relatie tot de aarde, en dit geval specifiek de rivier. Van Egeraat: ‘Zonder dat we er ons in het Westen van bewust zijn, zien we alles om ons heen als potentieel bezit. We vinden het heel normaal dat je een stukje water of land kunt bezitten. De Mãori zien dat heel anders. Zoals het Ned het in de film omschrijft, zijn we slechts voogden voor de tijd dat we hier zijn. Ze verzorgen de rivier en geven die zorg door.'

Toch hebben de Mãori zo'n 150 jaar moeten vechten om de rechten van deze rivier erkend te krijgen. Lom: 'De eigenlijke strijd gaat over iets veel groters: erkenning van en respect voor hun levenswijze en levensbeschouwing. De omgang met de natuur maakt daar deel van uit. Om hun doel te bereiken, focusten ze zich bewust op westerse juridische concepten. Zo wilden ze respect voor hun manier van leven afdwingen.

Die wet, die in 2017 in werking is gesteld, erkent meerdere belangrijke aspecten: dat de rivier ondeelbaar is, dat de rivier een spiritueel wezen is én dat deze als rechtsgeldig persoon behandeld moet worden. Lom: ‘Daardoor kan de rivier z’n recht halen bij de rechtbank.' En dat gebeurt dus via riviervoogden, zoals Ned Tapa. 

Lom en Van Egeraat zien hun film als een call to action. Lom: ‘Een van de dingen waar Ned op doelt als hij zegt: ‘Ik ben de rivier, de rivier is mij’, is dat wij en de natuur verbonden zijn, en daarmee alle mensen onderling ook. Omdat we allemaal de rivier zijn, en de rivier ons allen is. We zijn een ondeelbaar geheel. Dit fungeert als een schitterende kosmopolitische oproep. Onze planeet is er zo slecht aan toe dat we klimaatverandering alleen verenigd kunnen bestrijden.'

Volgens Lom is het idee van de film eigenlijk heel simpel: ‘We willen dat je zo wordt meegesleept dat je er als een ander mens uitkomt, want we moeten met z’n allen echt voor een andere manier van leven kiezen.’