Gorter ontmoette Dmitriev in 2016, toen zij aan haar documentaire De rode ziel werkte. In die film onderzoekt Gorter middels intieme portretten hoe inwoners van het huidige Rusland omgaan met pijnlijke herinneringen uit hun vaderlandse geschiedenis. Dmitriev was één van de hoofdpersonages.

Gorter: 'Ik was heel erg geraakt door het werk dat hij deed. Met zijn herdershond loopt hij in camouflagepak door het bos, op zoek naar massagraven uit de Stalin-tijd. Hij zocht naar de familieleden van mensen die na zeventig, tachtig jaar nog steeds niet wisten waar hun voorouders gebleven waren. Het was zijn bijdrage om een betere samenleving van Rusland te maken.' 

Na de opnames van De rode ziel vertelde Gorter aan Dmitriev dat ze graag nog eens wilde terugkomen om een film over hem te maken. Dat mocht, maar Dmitriev vroeg zich af of hij tegen die tijd nog wel op vrije voeten zou zijn. Hij was ervan op de hoogte dat de Russische staat een zaak tegen hem aan het voorbereiden was om zijn missie te dwarsbomen. 

Dat hij er wel voor open stond, was duidelijk. Gorter: 'Dat is Joeri. Hij is niet bang. Hij zegt: ''Wat ik uitzoek, is de waarheid. Dit is wat ik meemaak, wat ik opgraaf en hoe ik de wereld zie. Ik laat me door niemand de mond snoeren.''' Uit het DocTalks-interview blijkt dat Dmitrievs levensmissie voortvloeit uit zijn persoonlijke geschiedenis. 

Binnen haar oeuvre als documentairemaker specialiseert Gorter zich in Rusland, en met name de manier waarop het pijnlijke verleden voortbestaat in het dagelijkse leven van haar inwoners. Die fascinatie ontstond eind jaren tachtig, toen de regisseur, kort na de val van de Berlijnse Muur, de toenmalige Sovjet-Unie bezocht. 

In het interview vertelt ze hoe haar vader haar daartoe aanzette. Gorter: 'Ik kwam daar in een soort stille revolutie terecht. Er ging een hele nieuwe wereld voor me open en dat heeft me nooit meer losgelaten.' 

En nu, zo'n dertig jaar later, zijn de grenzen van het land weer gesloten. 'En dat is moeilijk,' vertelt Gorter. 'De oorlog brak uit toen ik midden in de montage van The Dmitriev Affair zat. Dat hielp, omdat ik het gevoel had dat ik tóch iets kon doen. Nu ik er meer tijd heb om erover na te denken, voelt het eigenlijk wel als een rouwproces.' 

Niet alleen de oorlog, maar ook COVID-19 had invloed op de totstandkoming van de documentaire. Halverwege de opnames brak de pandemie uit, waardoor Gorter Rusland niet meer in kon. Toevalligerwijs leerde ze kort voor de uitbraak Sergei kennen, een lokale journalist die Dmitrievs zaak volgde en af en toe wat voor haar draaide.

Nu Gorter in Nederland moest blijven, nam hij vrijwel het hele filmproces op zich. 'Samen met mijn cameraman heb ik hem opgeleid door de telefoon. Een spoedcusus Filmacademie. Zonder zijn hulp was de film er niet geweest.' 

Toch vond de Russische staat een manier om ook deze samenwerking te bemoeilijken, zoals blijkt uit het interview. 

Door het proces van Dmitriev te volgen, schetst Gorter een groter beeld van de staat van de rechtspraak in Rusland. Wie opgepakt wordt wegens verdachtmaking, gaat achter de tralies. De kans op vrijlating is nihil. 

De documentaire laat ook zien dat veel Russen een andere relatie hebben met hun geschiedenis. Gorter: 'Omdat het zo ongelofelijk traumatisch is wat zich daar heeft opgestapeld, heb je bijna hulp nodig om naar die geschiedenis te durven kijken.' 

Bekijk de DocTalks-aflevering over 'The Dmitriev Affair' voor het hele interview met regisseur Jessica Gorter bovenaan deze pagina.