'Hoe blijf je een “goede” moeder als het leven anders loopt dan verwacht?'

Hoe leidde dit gedicht je naar Tineke en Job?

‘Tineke was een goede vriendin van mijn ouders, maar ik had haar al een aantal decennia niet meer gesproken. Op de uitvaart van mijn moeder in 2013 raakten we met elkaar in gesprek over haar zoon. Ik herinnerde me Job nog uit mijn kindertijd en vroeg Tineke of ik een keer op bezoek mocht komen.

Tijdens dat bezoek werd ik gelijk getroffen door het beeld van deze twee meter lange volwassen man die als een klein kind behandeld moest worden. En door Tineke, die steeds kleiner en ouder wordt, maar bij ieder bezoek min of meer door haar zoon wordt meegesleurd als ze hem komt ophalen. Het was zo’n ontroerend beeld, het raakte me.’

Zag Tineke het direct zitten, zo’n documentaire?

‘Ze vond het eerst zwaar overdreven: “Wat moet je nou bij mij, dat is toch helemaal niet interessant?” Maar tegelijkertijd wil Tineke heel graag dat er meer aandacht komt voor mensen met een ernstig verstandelijke beperking, want het is een groep die je nauwelijks in het straatbeeld ziet. Dat was voor haar reden genoeg om mee te doen.’

Ben je door het filmen tot nieuwe inzichten gekomen over het moederschap?

‘Ik heb van Tineke wijze levenslessen gekregen, zoals: “count your blessings”. Ze is voor mij iemand waarvan je je afvraagt: Hoe kan het dat je je levenslust behoudt, Hoe kan het dat je je levenslust behoudt, na alles dat je is overkomen? Zo verloor Tineke eerder al, in twee aparte ongelukken, haar oudste zoon en haar echtgenoot.

Tineke praat niet zo graag over haar emoties. Ze is vastbesloten sterk te zijn. Van jongs af aan heeft ze veel gezeild en van haar zeilinzichten heb ik dankbaar gebruik gemaakt als metafoor voor haar leven: “Je moet in de storm rekening houden met de golven en de wind en niet per se je eigen koers willen behouden. Als het zwaar weer wordt, moet je meebewegen.”

Dat je je moet aanpassen aan de omstandigheden geldt denk ik voor bijna alle ouders van kinderen met een beperking. Maar ook voor ouders wiens kinderen verkeerde keuzes maken. Hoe zorg je dat je een “goede” moeder blijft als het leven totaal anders loopt dan verwacht? Tineke is voor mij het ideaalbeeld hiervan.’

Je filmde Tineke en Job een jaar geleden. Hoe gaat het nu met hen?

‘Op zich goed. Ze gaan nog wel naar de snackbar, maar het zwemmen is te veel geworden voor Tineke. Althans, het zwemmen gaat nog wel, maar het aan- en uitkleden is te zwaar. Tineke hoopt dat er een vrijwilliger aangesteld kan worden om dat over te nemen, maar die is er nu nog niet. Het achterliggend probleem is natuurlijk het aanhoudende personeelstekort in de zorg.

Er zijn zorgen dat er in de toekomst meer zzp’ers en minder geschoold personeel wordt aangenomen, die niet de kennis en tijd hebben om het vertrouwen te winnen van mensen zoals Job. Ik hoop dat daar met deze documentaire meer aandacht voor komt en dat organisaties die zich inzetten voor mensen met een beperking meer aandacht krijgen.’

Hoe denk je dat de toekomst er voor Job en Tineke uitziet?

‘Ik weet zeker dat als Tineke er niet meer is haar dochter en kleinkinderen in actie komen. Maar niemand zal voor Job zorgen zoals Tineke het doet en dat mag je ook van niemand verwachten. Zo staat Tineke er zelf ook in. Zij haalt nu nog plezier uit de uitjes met Job. Daarnaast houden de sociale contacten met andere ouders haar jong en fit.

Tijdens het maken van deze film heb ik me wel steeds afgevraagd in hoeverre Tinekes liefde voor Job wederkerig is. Hij vindt het heel fijn als zijn moeder er is, maar of hij haar ook echt liefde teruggeeft? Ik kan er moeilijk een antwoord op geven.

Tineke zegt aan het eind van de film: “Job weet helemaal niet dat ik zijn moeder ben”. Aan de ene kant geeft die gedachte haar troost, misschien mist hij haar niet als ze er niet meer is. Aan de andere kant hoopt ze dat Job eerder doodgaat dat zij. Dan hoeft ze zich over hem geen zorgen meer te maken.’